ترویج فرهنگ رضوی در روستا‌ها با بهره گیری از ابزار هنر

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ جشنواره ملی روستایی و عشایری آسمان هشتم که با حمایت بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع) ویژه روستاییان سراسر کشور برگزار می‌شود، به دنبال تحقق اهدافی مانند اشاعه فرهنگ منور رضوی از طریق گسترش فعالیت‌های فرهنگی و هنری، زنده نگه داشتن آیین‌های نمایشی، پرده خوانی، مدیحه سرایی و چاووش خوانی و همچنین حمایت از جوانان مستعد و خلاق در روستا‌های کشور است.

در دوره اخیر این رویداد پنج رشته سرود، نمایش‌های آیینی میدانی و خیابانی، پرده خوانی و نقالی، مدیحه سرایی و چاووش خوانی و عکس برای علاقه‌مندان در نظر گرفته شده است که از میان آن‌ها سه رشته سرود، پرده خوانی و نقالی و عکس به دبیری هنرمندان مشهدی میزبان علاقه‌مندان بوده اند. این سه دبیر در گفتگو با ما توضیحات بیشتری درباره بخش‌های خودشان ارائه کرده اند که در ادامه می‌خوانید.

عملکردی فراتر از انتظار

مجتبی ذبیحی، دبیر جشنواره سرود روستایی و عشایری رضوی، با اشاره به سابقه چندین ساله برگزاری رویداد «آسمان هشتم» در روستای کردر رضوی استان هرمزگان، می‌گوید: امسال برای اولین بار بنیاد امام رضا (ع) به برگزاری این جشنواره وارد شد تا از گروه‌های محروم کمتردیده شده کشور نیز حمایت کند. ازاین رو، ما شاهد اتفاقات جدید و ویژه‌ای بودیم که مهم ترینش اضافه شدن رشته‌های جدیدی مانند نقالی و پرده خوانی به جشنواره آسمان هشتم بود.

همچنین رشته سرود امسال در دو رده سنی کمتر از پانزده و بیشتر از پانزده سال برگزار و برای اولین بار بخش خواهران نیز به آن اضافه شد. او درباره تفاوت‌های میان جشنواره ملی سرود رضوی و جشنواره سرود روستایی و عشایری رضوی نیز توضیح می‌دهد: جشنواره ملی سرود رضوی دانش آموزی است یعنی شرکت کنندگان حتما باید در مقطع متوسطه اول یا متوسطه دوم درحال تدریس باشند، ولی جشنواره روستایی از لحاظ سنی آزاد است و علاوه بر این شرکت کنندگانش حتما باید ساکن روستا باشند.

به گفته ذبیحی، در این دوره ۵۰ گروه متقاضی شرکت در جشنواره سرود روستایی شده بودند که از میان آن‌ها ۲۳ گروه برای حضور در مرحله نهایی انتخاب شدند و در روستای کردر رضوی با یکدیگر به رقابت پرداختند.
این هنرمند که معتقد است گروه‌ها فراتر از انتظارش عمل کرده اند و کیفیت کاری شان معقول بوده است، می‌گوید: از میان گروه‌های شرکت کننده، دست کم گروه‌های برگزیده شانس این را دارند که در جشنواره ملی سرود رضوی هم حاضر شوند و با گروه‌های شهری که از امکانات بهتری برخوردارند، به رقابت بپردازند.
به گفته او، امسال از استان‌های خراسان، هرمزگان و چهارمحال وبختیاری گروه‌های خیلی خوبی در جشنواره سرود روستایی شرکت کرده بودند.

ذبیحی درباره اجرای سرود‌های محلی در جشنواره نیز بیان می‌کند: ما در فراخوان اعلام کردیم اولویت با ملودی‌های محلی است، اما الزام نکردیم که حتما گروه‌ها محلی بخوانند. با وجود این، از ۲۳ گروه شرکت کننده دست کم ۱۲ گروه آثار محلی اجرا کردند.
او با اشاره به برنامه‌های دفتر سرود بنیاد امام رضا (ع) برای حمایت از فعالان این رشته پس از پایان جشنواره، یادآور می‌شود: ما امسال هشت اثر با محوریت موسیقی محلی و نواحی برای گروه‌های فعال و توانمند جشنواره تولید کرده ایم. همچنین به دنبال این هستیم که برای دوسه گروه کلیپ بسازیم تا در رسانه‌ها دیده شوند. در بعد فنی نیز قرار است کارگاه‌های آموزش مربیگری سرود برای مربیان روستا‌ها برگزار کنیم.

دبیر بخش سرود روستایی و عشایری رضوی درباره شناسایی استعداد‌ها در این رویداد می‌گوید: ما امسال چند تک خوان فوق العاده در جشنواره داشتیم که حتی از برخی بچه‌های فعال در گروه‌های شهری بهتر بودند، ولی تا امروز فرصتی برای دیده شدن پیدا نکرده بودند. درواقع جشنواره سرود روستا‌ها تنها فرصت برای آن هاست تا توانایی هایشان را نشان دهند، درحالی که بچه‌های شهر در جشنواره‌های مختلفی می‌توانند شرکت کنند و دیده شوند.

 ذبیحی برای دوره‌های بعدی نیز پیشنهاد می‌دهد: الان حدود شانزده سال است جشنواره در کردر رضوی برگزار می‌شود، اما به نظر من بهتر است میزبانی چرخشی باشد تا شرکت کنندگان با ظرفیت روستا‌های دیگر آشنا و افراد بیشتری از برگزاری این رویداد آگاه شوند یا دست کم رشته‌هایی که در کردر رضوی به رقابت می‌پردازند، تغییر کنند. برای مثال جشنواره سرود ظرفیت این را دارد که در چند روستای دیگر هم میزبان علاقه‌مندان باشد.

او می‌گوید: من همچنین از مسئولان درخواست دارم فیلتری برای تشخیص روستایی بودن گروه‌ها مشخص کنند تا فقط همان‌هایی که محروم هستند، بتوانند در جشنواره شرکت و پیشرفت کنند. برای مثال ما امسال گروهی داشتیم که بچه‌های روستایی بودند، ولی در یک مدرسه شبانه روزی در شهر درس می‌خواندند و از امکانات شهری استفاده می‌کردند. ازاین رو فکر می‌کنم باید در فراخوان اصلاحاتی صورت بگیرد.

نیاز به همدلی بیشتر مسئولان

محمد جهان پا، دبیر جشنواره پرده خوانی و نقالی روستایی رضوی در رویداد آسمان هشتم، بیان می‌کند: چندین سال می‌شود که جشنواره آسمان هشتم در روستای کردر رضوی برگزار می‌شود، اما امسال با اعلام آمادگی روستای پرک بوشهر، برگزاری سه رشته ازجمله پرده خوانی و نقالی به این روستا واگذار شده است.

او با اشاره به اضافه شدن رشته پرده خوانی و نقالی به جشنواره امسال می‌گوید: یکی از کهن الگو‌های نمایشی ایران که از مهم‌ترین ابزار‌های ترویج مذهب شیعه نیز بوده، هنر پرده خوانی است که بنیاد امام رضا (ع) برای احیا و ترویج بیشتر آن، امسال فراخوانی را منتشر کرد تا فرصتی برای علاقه‌مندان در شهر و روستا باشد. به گفته جهان پا جشنواره پرده خوانی و نقالی با حضور سیزده شرکت کننده در بخش نوجوان و بزرگ سال، این روز‌ها در پرک بوشهر درحال برگزاری است که اتفاق بی نظیری محسوب می‌شود.

این هنرمند می‌گوید: ما سابق بر این در عرصه پرده خوانی فقط جشنواره علوی را داشتیم که با محوریت حماسه‌های حضرت علی (ع) توسط حوزه هنری کشور برگزار می‌شد و تا امروز رویدادی این چنینی برای حضرت رضا (ع) برگزار نشده بود، مگر برخی حرکت‌های خودجوش در گوشه وکنار کشور.

او با اشاره به استقبال خوبی که از جشنواره پرده خوانی صورت گرفته است، یادآور می‌شود: بسیاری از هنرمندان این رشته در سال‌های گذشته به سمت «شاهنامه» و ادبیات حماسی روی آورده اند و کمتر در عرصه پرده خوانی مذهبی فعالیت می‌کنند که یکی از علت هایش کمبود آثار بصری در این حوزه است، البته خوشبختانه نقاشی‌های حسن روح الامین جانی دوباره به این فضا بخشیده است و می‌بینیم که هنرمندان از نقاشی‌های او به عنوان پس زمینه اجراهایشان استفاده می‌کنند تا تصویرسازی بهتری در ذهن مخاطب ایجاد کنند.

جهان پا ادامه می‌دهد: با وجود این، برای گسترش بیشتر پرده خوانی مذهبی ما به همراهی و همدلی مسئولان نیاز داریم و باید به بچه‌ها در زمینه نگارش طومار نقلشان نیز کمک کنیم تا بتوانند پرده خوانی‌هایی درباره سیره حضرت رضا (ع) را بهتر و بیشتر برای عاشقان و شیفتگان اهل بیت (ع) اجرا کنند.

این هنرمند درباره برگزاری کارگاه در حاشیه جشنواره پرده خوانی و نقالی نیز می‌گوید: ما کارگاه‌هایی با حضور آقایان محسن میرزاعلی، مجتبی حسن بیگی و ابوالفضل ورمزیار برای علاقه‌مندان برگزار خواهیم کرد. همچنین اجرا‌های این سه استاد در اختتامیه، یک کارگاه حرفه‌ای محسوب می‌شود و می‌تواند برای تازه کار‌ها راهگشا باشد.
او که باور دارد جشنواره نقالی و پرده خوانی می‌تواند به احیای هنر پرده خوانی کمک کند و آن را از حالت موزه‌ای که در انحصار دوسه نفر است، خارج کند.

جهان پامی گوید: پرده خوانی ابزار بسیار خوبی است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند بیشترین تأثیر را بگذارد. همچنین این هنر برخلاف سایر هنر‌ها به ابزار خیلی زیادی نیاز ندارد. جهان پا یکی از دلایل افت هنر‌های آیینی را همراه نشدن با نوآوری‌های امروز می‌داند و یادآور می‌شود: اگر در اجرای این هنر از ابزار‌های روزآمد مثل تصاویر گرافیکی و موسیقی استفاده شود، دوباره از آن استقبال می‌شود و طرف داران بیشتری پیدا خواهد کرد.

ضرورت برگزاری کارگاه

قدیر وقاری، دبیر جشنواره عکس روستایی و عشایری رضوی، درباره اضافه شدن این جشنواره به رویداد‌های زیرنظر بنیاد امام رضا (ع) می‌گوید: جشنواره عکس روستایی و عشایری رضوی با هدف بازتاب حضور مردم در روستا‌ها با تأکید بر فرهنگ رضوی و همچنین آشنایی بیشتر اهالی روستا با هنر عکاسی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های رویداد آسمان هشتم برگزار می‌شود.

او درباره بخش‌های مختلف جشنواره نیز توضیح می‌دهد: من باتوجه به جدیدبودن جشنواره و تعداد کم عکاسان روستایی، پیشنهاد دادم که این رویداد را در سه بخش برگزار کنیم. در بخش عکاسان آزاد همه افراد (بومی و غیربومی روستا) می‌توانستند عکس هایشان را که با دوربین حرفه‌ای ثبت شده است، ارسال کنند. در بخش رقابتی (موبایلی و دوربین عکاسی) عکاسان روستایی که دارای کد دهیاری بودند، می‌توانستند شرکت کنند. بخش سوم هم که مربوط به تصاویر قدیمی (آرشیوی) بود.

این هنرمند با اشاره به اینکه داوری‌ها حدود دو هفته پیش پایان یافته است، می‌گوید: در مجموع ۱۴۶۳ اثر از ۱۶۵ عکاس و از ۷۵ شهر کشور در ۳ بخش جشنواره به دست ما رسید که از میان آن‌ها نفرات راه یافته به نمایشگاه مشخص شده اند.

به گفته او این نمایشگاه از ۱۱ اردیبهشت در دشتستان بوشهر آغازبه کار کرده است و تا ۱۴ اردیبهشت ماه هم ادامه خواهد داشت.
وقاری برای گسترش بیشتر هنر رضوی در روستا‌ها پیشنهاد می‌دهد: باید در سال‌های آینده کارگاه‌ها و اردو‌های بیشتری برگزار شود تا جوانان نخبه‌ای که در روستا هستند و به عکاسی علاقه مندند، شناسایی شوند و از آن‌ها حمایت شود. البته ما هم امسال در زمستان اردویی در روستای ده سرخ برگزار کردیم که رویداد خوبی بود و حتی چند عکس راه یافته به نمایشگاه از همین اردو بودند. همچنین دو کارگاه آموزشی نیز برای علاقه‌مندان تدارک دیدیم که در یکی خود من دوره‌های گذشته جشنواره ملی عکس رضوی را مرور کردم و در دیگری حامد نیرومند قوچانی به نمادشناسی در فرهنگ رضوی پرداخت.

این عکاس پیشکسوت می‌گوید: ادامه داشتن این رویداد به سیاست مدیران بستگی دارد، اما به نظرم با وجود کاستی‌هایی که امسال وجود داشت، می‌توان آن را ادامه داد و حتی اردو‌های بیشتری در روستا‌های استان‌های مختلف برگزار کرد.